Erken Menopozun Sebepleri Nelerdir?

Erken Menopozun Sebepleri

Erken menopozun bilinen ya da bilinmeyen bir çok sebebi vardır. Örneğin yumurtalıklarınızı cerrahi bir işlemle aldırmış olabilirsiniz, ailenizde erken menopoz öyküsü olabilir, kemoterapi veya radyoterapiye bağlı yumurtalıklar hasar görmüş olabilir. Bu gibi durumlarda sebep açıktır.

Fakat bazen herhangi bir sebep bulunmaz ve erken menopoz süreciyle karşı karşıya kalırsınız. ‘Neden ben?’ diye düşündüğünüz bir dönem başlayabilir.

Bu bölümde size erken menopozun olası risk faktörlerinden bahsedeceğiz.

Erken yumurtalık yetmezliğinin bilinen en yaygın nedenleri şunlardır:

  • Tıbbi durumlara bağlı; cerrahi sonrası, radyoterapi veya kemoterapi sonrası
  • Kromozom ve genetik bozukluklar
  • Bağışıklık sistemi hastalıkları (otoimmün durumlar)
  • Çevresel faktörler (virüsler, kimyasallar vb.)
  • Metabolik (tip 1 diyabet, galaktozemi, vb.)
  • Endometrioma (çikolata kisti)

Bağışıklık Sistemi Hastalıkları

Bağışıklık sistemi hastalıkları vücudun kendi bağışıklık  sisteminin, kendi hücrelerine saldırmasıyla meydana gelir. Bazı bağışıklık sistemi hastalıklarında vücut yumurtalıklarını tehdit olarak görerek, bağışıklık sistemi hücrelerini yumurtalıklara saldırmak üzere gönderir ve yumurtalıklar hasar görerek hormon salgısını eskisi gibi yapamaz ve yumurta üretemez.

Kaynaklara göre değişmekle birlikte primer ovaryan yetmezlik vakalarının 5-30%’unda otoimmün bir sebep vardır.

Addison hastalığı, Graves hastalığı gibi bağışıklık sisteminin fazla çalışmasıyla ilişkili bazı bağışıklık sistemi hastalıkları yumurtalıklara da saldırarak erken menopoza sebep olabilirler.

Kromozomal Hastalıklar

Kromozomal Hastalıklar

Vücuttaki bazı genler yumurta oluşumunda ve hormon salınımında rol oynamaktadır. Bu genlerin bozukluğuyla giden hastalıklarda menopoz süreci daha erken başlayabilir. Çalışmalar, erken menopoz tanısı konan kadınların %10-12’sinin kromozomal anormalliklere sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle X kromozomu anormallikleri ile seyreden hastalıklarda bu durum daha sık görülür (94%).

Turner Sendromu (45,X0): Kadınlarda 2 adet olması gereken X kromozomlarından birinin yokluğu ya da anormal olmasıdır.

Frajil X Sendromu: Eğer frajil X sendromu taşıyıcısıysanız yumurtalıklarınızda daha az sayıda yumurta taşırsınız, bu da erken menopoza girmenize neden olabilir.

Ailevi zihinsel geriliklerin en sık nedenlerinden biridir.  Görülme sıklığı kadınlarda 1/4000- 1/6000 kadardır

Enfeksiyonlar

Tüberküloz, sıtma, kızamık gibi bazı enfeksiyonlar yumurtalık dokusuna zarar vererek, yumurtalıkların hormon salgısını bozar, yumurtalık dokusu ve barındırdığı yumurtalara zarar vererek erken menopoza sebep olabilir.

Cerrahi Girişimler

Cerrahi girişimler

Ooferektomi yumurtalıkların cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Cerrahi menopoz (bilateral ooferektomi olarak da duyabilirsiniz), her iki yumurtalığın cerrahi olarak çıkarılmasından sonra vücudun menopoz sürecine girmesidir. Yani doğal süreçte olduğu gibi yumurtalıklar çalışmayı zamanla durdurmaz, yumurtalıklar bir anda çıkarılır ve vücut menopoza girer.

Çoğu durumda, prosedür minimal invazivdir, yani bir cerrah alt karın bölgesinde yumurtalıklara erişmek ve çıkarmak için küçük kesiler yapar.

Bazen doktorunuz histerektomi ameliyatı sırasında (rahim alınması işlemi) ooferektomi de gerçekleştirir yani yumurtalıklarınızı da alabilir.

Doktorunuzun menopoza neden olan bir ooferektomi yapmasının birkaç nedeni vardır. Bunlar şunları içerir:

  • Endometriozis (yumurtalığınızda çikolata kisti olması)
  • Kanserli olmayan yumurtalık tümörleri veya kistleri
  • Yumurtalık kanseri
  • Over torsiyonu (yumurtalığın kendi etrafında dönerek kan akışının bozulması)

Bazı kadınlar, genetik hastalık durumlarında yumurtalık ya da meme kanseri gelişme riskini azaltmak için önleyici bir ameliyat geçirmeyi tercih ederler.

Aile öyküsünde yumurtalık veya meme kanseri olan kadınların bu tip kanserlere yakalanma olasılığı daha fazladır.  Genetik olarak bazı durumlar yumurtalık ve meme kanserine yatkınlık yaratır.  Bu genlerin başında BRCA gelmektedir. Bazı kadınlar BRCA1 ve BRCA2 genlerinde mutasyonları olup olmadığını belirlemek için genetik testlerden geçerler.

Genetik geçiş gösteren yumurtalık kanserli hastaların %60’ı BRCA1 ve %30’u BRCA2 gen mutasyonları ile ilişkilendirilebilir.

Cerrahi menopoz sürecinde önemli bir fark hastanın perimenopoz dönemini yaşamadan cerrahi sonrası hemen menopoza girmesidir.

Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü’ne göre, BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki mutasyonlar tüm yumurtalık kanserlerinin yüzde 15’ini oluşturmaktadır.  Bu gen mutasyonları aynı zamanda kalıtsal meme kanserlerinin yüzde 20 ile 25’ini oluşturur. Bu genlere sahip kadınların kansere yakalanma olasılığı daha yüksektir ve daha erken yaşlardadır. Bu gibi durumlarda yumurtalıkların çıkarılması, bir kadının hastalığı geliştirme riskini azaltabilir. Eğer BRCA testi sonucunuz pozitif geldiyse, yani bu gene sahipseniz, doktorunuzla görüşün ve genetik danışmanlık alın.

Radyasyon Tedavisi ve / veya Kemoterapi

Radyasyon Tedavisi

Tedavi amacıyla verilen kemoterapi ilaçları veya radyasyon, kanserli hücrelere zarar verirken, saç folikülü, kemik iliği ve yumurta gibi hızlı bölünen hücrelere de zarar vererek, saç dökülmesi, bağışıklık sisteminin baskılanması ve erken menopoz gibi durumlara sebep olabilir. Bazı vakalarda, düşük dozlu kısa süreli tedaviye bağlı olarak geçici menopoz görülebilir. Tedavi sonrası bir kaç ayda yumurtalıklar çalışmayı durdurabilir ama sonra geri dönüş meydana gelebilir. Eğer bu süreçte yumurta rezervi  hasar görmüşse adetler geri dönse de kısırlık (infertilite) ortaya çıkabilir.

Menopoz Benzeri Semptomlara Yol Açan Diğer Durumlar

Tiroid Hastalıkları: Tiroid bezi boyunda yer alan bir organdır. Salgıladığı hormonlar sayesinde vücuttaki birçok fonksiyonu düzenler. Eksikliği ya da fazlalığı durumunda çok ciddi rahatsızlıklara ve şikayetlere neden olabilir. Amenore (adet görememe)’ye sebep olarak erken menopoz belirtilerini taklit edebilir.

Hiperprolaktinemi: Prolaktin hormonu süt hormonu olarak bilinir. Ana görevi doğum yaptıktan sonra meme dokusundan süt üretimini uyarmaktır. Kandaki normal değeri 10-25 ng/ml’dir. Prolaktin hormonu çeşitli nedenlere bağlı olarak uygunsuz salgılandığında adet düzensizliği ve hatta amenore (adet görememeye) sebep olarak, erken menopozun bu belirtisini taklit edebilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS): Normal adet döngüsünde yumurtalık (over) her ay bir yumurta üretir, polikistik over sendromunda (PKOS) ise yumurtalıklarda her biri çatlamamış yumurta içeren çok sayıda küçük kesecikler (folliküller) bulunur.  Bu çatlamamış foliküllerden salgılanan hormonlar, genel hormon dengenizi etkileyerek adet görememeye (amenore) sebep olarak erken menopozu taklit edebilir. PKOS’ta görülen diğer semptomlar, adet düzensizliği, kısırlık, tüylenme artışı, saç dökülmesi ve akne (sivilce), rahim kanseri ve muhtemel meme kanseri riskinde artış, kalp-damar hastalıkları riskinde artış, insülin hormonunda artışa bağlı olarak  mevcut olan kadınlarda şeker hastalığı riskinde artış, depresyon ve anksiyete olabilir.

Sigara içimi ve erken menopoz için nedensel bir ilişki kanıtlanmamış olsa da, sigara içiminin erken menopozla ilişkisi vardır. Bu nedenle, POI’ye eğilimli olan kadınlara sigarayı bırakmaları tavsiye edilmelidir.

Hipofiz bezi hastalıkları,
Vücut yağ dokusu kitlesinde dengesizlik,
Aşırı stres,
Aşırı egzersiz,
Oral kontraseptifler, diğer bazı ilaçlar ve sistemik hastalıklar da adet düzensizliğine sebep olarak erken menopozu taklit edebilir.